Klauzule niedozwolone w umowach zawartych w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego

W dzisiejszym wpisie przybliżę Państwu regulacje dotyczące tzw. klauzul abuzywnych określonych w ustawie z dnia 11 września 2019 roku – Prawo zamówień publicznych (tj. Dz. U. z 2021, poz. 1129 z późn. zm.). Określony w art. 433 ustawy katalog niedozwolonych postanowień umownych jest realizacją postulatów przedsiębiorców oraz formą ochrony ich interesów. Ustawodawca dąży ku temu, aby umowy w sprawie zamówienia publicznego nie były jaskrawo niekorzystne dla wykonawców, próbując zapewnić równość stron tego stosunku prawnego. W praktyce bowiem zamawiający formułowali niekiedy wzory umów, narzucając wykonawcom bardzo niekorzystne rozwiązania, które często – co paradoksalne – wpływały negatywnie na efektywność procesu zakupowego czy inwestycyjnego. Zgodnie z art. 433 PZP umowa nie może przewidywać: (1) odpowiedzialności wykonawcy za opóźnienie, chyba że jest to uzasadnione okolicznościami lub zakresem zamówienia, (2) naliczania kar umownych za zachowanie wykonawcy niezwiązane bezpośrednio lub pośrednio z przedmiotem umowy lub jej prawidłowym wykonaniem, (3) odpowiedzialności wykonawcy za okoliczności, za które wyłączną odpowiedzialność ponosi zamawiający, (4) możliwości ograniczenia zakresu zamówienia przez zamawiającego bez wskazania minimalnej wartości lub wielkości świadczenia stron.

Za niedopuszczoną nowym przepisem można uznać sytuację ocenioną w wyroku Krajowej Izby Odwoławczej z 16 stycznia 2018 roku, sygn. KIO 47/18. W przedmiotowym postępowaniu, w ocenie Izby, zasada swobody umów została o tyle przekroczona, o ile zamawiający starał się przerzucić wszelką odpowiedzialność na wykonawcę za materiały dostarczane przez samego siebie i uzależnił w ogóle odbiór inwestycji od osiągnięcia określonego poziomu parametrów przez urządzenie, które sam wybrał. W powoływanym wyroku Krajowa Izba Odwoławcza przyjęła, iż „z jednej strony, zgodnie z zapisami wzoru umowy, wykonawca odpowiada za przeprowadzone prace budowlane i wybudowany obiekt oraz dostarczone przez siebie materiały, z drugiej zaś strony Zamawiający uzależnia osiągnięcie efektu inwestycyjnego od spełnienia poziomu parametrów dla urządzeń podzielonych na grupy A i B, w których głównymi generatorami hałasu są sprężarki dostarczone przez Zamawiającego. Te dwa elementy i cele stoją ze sobą w sprzeczności”. O ile właściwe jest ukształtowanie zasad odpowiedzialności nawet na zasadzie ryzyka za elementy zależne od wykonawcy, o tyle za niewłaściwe Izba uznała uzależnianie celu inwestycji od elementu niezależnego od wykonawcy. Wykonawca może odpowiadać za wadliwy montaż dostarczonych urządzeń, natomiast przyjęcie odpowiedzialności za wady tkwiące w samym urządzeniu Izba uznała za nadmierne.